LECZENIE TLENEM HIPERBARYCZNYM (HBOT) W PEDIATRII

Ernest Kuchar1), Grzegorz Carowicz2) 1) Klinika Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Warszawa 2) Apteka otwarta Jelenia Góra; Centrum Promocji Zdrowia Pro-Farm STRESZCZENIE Terapia tlenem hiperbarycznym (HBOT), została po raz pierwszy zastosowana w pediatrii w Rosji w latach 30 XX wieku (1927 rok). Obecnie metoda HBOT jest u dzieci stosowana we wskazaniach zbliżonych jak u osób dorosłych, ponadto w zaburzeniach okołoporodowych, neurologicznych i neurorozwojowych, gdzie jej przydatność jest niezadawalająca. Celem artykułu jest przedstawienie aktualnych wskazań i ryzyka stosowania HBOT u dzieci.

Słowa kluczowe: zalecenia, leczenie wspomagające, terapia alternatywna, skuteczność.

Na podstawie oceny dostępnych dowodów komitet wydał na zasadzie konsensusu rekomendacje, których siła mogła przyjąć trzy poziomy (rekomendacja stopnia I – silna, rekomendacja stopnia II – umiarkowana oraz rekomendacja stopnia III – słaba, opcjonalna). Jednocześnie jakość dowodów oceniono zgodnie z systemem GRADE (A – wysoka jakość dowodów, B- umiarkowana jakość dowodów, C- niska jakość dowodów, D- bardzo niska jakość dowodów) [15]. Do zaakceptowanych wskazań do stosowania HBOT także u dzieci zaliczono: Rekomendacja stopnia I (silna) • zatrucie tlenkiem węgla CO (B), • otwarte złamania z urazem zmiażdżeniowym (B), • profilaktyka martwicy kości po usunięciu zęba u pacjenta poddanego napromieniowaniu, • martwica po napromieniowaniu i owrzodzenia popromienne (żuchwa, odbytnica, pęcherz) (B), • choroba dekompresyjna (C), • zator gazowy (C), • zakażenia wywołane przez beztlenowce lub florę mieszaną z udziałem beztlenowców, martwica tkanek miękkich, zwłaszcza gangrena gazowa (C), • nagła głuchota (idiopatyczna głuchota neurosenso-ryczna w ciągu 2 tygodni, maksymalnie do 6 miesięcy po wystąpieniu) (B). Rekomendacja stopnia II (umiarkowana): • trudno gojące się rany: stopa cukrzycowa (B), owrzodzenia niedokrwienne (C), • martwica głowy kości udowej (B), Polish Hyperbaric Research • przeszczepy skóry i płaty skórne zagrożone martwicą (C), • urazy zmiażdżeniowe bez złamania kości (C), • oparzenia III stopnia > 20% powierzchni ciała (C), • przewlekłe zapalenie kości i szpiku oporne na leczenie (C), • zator tętnicy środkowej siatkówki (C), • pneumatosis cystoides intestinalis (C), • osteoradionekroza kości poza żuchwą (C), • popromienne zapalenie jelit/odbytnicy (C); • popromienne uszkodzenia tkanek miękkich, oprócz odbytnicy i pęcherza (C), • zapobiegawczo w zabiegach chirurgicznych, w tym wszczepianiu implantów w napromieniowanych tkankach – (C), • owrzodzenia niedokrwienne (C), • neuroblastoma w stadium IV (C). Rekomendacja stopnia III (słaba) • urazy mózgu (ostre i przewlekłe urazy mózgu, przewlekły udar, encefalopatia po niedotlenieniu) (C), • popromienne uszkodzenia OUN (C), • popromienne uszkodzenie krtani lub ośrodkowego układu nerwowego (C), • reimplantacja kończyn (C), • oparzenia> 20% całkowitej powierzchni ciała (C), • ostre zaburzenia niedokrwienne oczu – (C), • zespół reperfuzji po zabiegach naczyniowych (C), • przełom w niedokrwistości sierpowatej (C), • niegojące się owrzodzenia w niedokrwistości sierpowatej (C), • śródmiąższowe zapalenie pęcherza (C ). Ze względu na brak danych klinicznych nie wydano rekomendacji dotyczących stosowania HBOT w następujących schorzeniach: • zapalenie śródpiersia po rozcięciu mostka (D), • złośliwe zapalenie ucha środkowego (D), • ostry zawał mięśnia sercowego (D), • zwyrodnienie barwnikowe siatkówki (D), • porażenie nerwu twarzowego (D). Analiza wyżej wymienionych wskazań pod względem przydatności w pediatrii wskazuje, że HBOT może być we wszystkich przypadkach zastosowana u dzieci [6]. Różnice dotyczą natomiast epidemiologii schorzeń będących wskazaniem do HBOT – stany takie jak np. stopa cukrzycowa, ostry zawał mięśnia sercowego, zwyrodnienie barwnikowe siatkówki czy nagła głuchota, które często występują wśród dorosłych i stanowią jedno z częstszych wskazań do HBOT są rzadkością w populacji wieku rozwojowego.

Co prawda istnieje wiele dowodów, że HBOT zmniejsza nasilenie procesu zapalnego w mózgu u dzieci chorych na autyzm i wpływa na stężenia neuromediatorów, jednak nie wykazano by HBOT przynosiło korzyści chorym . Analizując rekomendowane przez ECHM wskazania do HBOT trzeba zwrócić uwagę, że występuje podstawowa różnica między „dowodami z badań klinicznych na brak działania” dostępnymi np. w stosunku do pacjentów ze spektrum autyzmu, a brakiem dowodów na korzystne działanie, która sytuacja dotyczy wielu, jeśli nie większości potencjalnych wskazań do HBOT u dzieci. W takiej sytuacji autorzy rekomendacji zalecają indywidualną analizę korzyści do ryzyka [15]. W sytuacji gdy zastosowanie HBOT nie wiąże się z istotnym ryzykiem dla dziecka, a potencjalnie może mu pomóc, należy zastosować HBOT. Z kolei w przypadku, gdy zastosowanie HBT wiązało by się z istotnym ryzykiem dla dziecka, a schorzenie nie zostało wymienione w przedstawionej powyżej liście wskazań, z terapii HBO należy zrezygnować, zgodnie z zasadą sformułowaną przez Hipokratesa że „skoro nie można pomóc, po pierwsze nie należy szkodzić”. Przykładem z zakresu schorzeń neurologicznych, występujących u dzieci, które można rozważyć jako wskazanie do HBOT są bóle migrenowe i klasterowe głowy, często występujące u nastolatków, objawy neurologiczne towarzyszące 2018 Vol. 62 Issue 1 Journal of Polish Hyperbaric Medicine and Technology Society Faculty of Mechanical and Electrical Engineering of the Polish Naval Academy zespołom FAS czy ADHD i inne schorzenia i objawy ze strony układu nerwowego, w których brak dowodów na korzystne działanie HBOT, ale też nie ma dowodów na brak przydatności HBOT, szczególnie, gdy w badaniach czy opublikowanych doniesieniach zaobserwowano jakikolwiek korzystny wpływ lub istnieją teoretyczne przesłanki, że HBOT może okazać się korzystne [4]. Przykładowo w jednym z badań RCT stwierdzono korzystny wpływ HBOT na zespół FAS (Fetal Alcoholic Syndrome) w postaci poprawy czasu reakcji, lepszego skupiania uwagi oraz rozpoznawania obrazów, co budzi nadzieje, że HBOT może przynieść korzyść dzieciom [17]. Podobnie w kilku badaniach dotyczących zastosowania HBOT u dzieci z zespołem ADHD uzyskano zachęcające wyniki w postaci: uspokojenia i wyciszenia, ograniczenia wahań nastoju, poprawy funkcji trawiennych i spokojniejszego snu [18].

Źródło:
http://www.phr.net.pl/index.php?r=site%2Farticle&id=62