Tlenoterapia w komorach hiperbarycznych – skuteczność a bezpieczeństwo

„Hiperbaria tlenowa (ang. hyperbaric oxygen – HBO) jest to metoda leczenia urazów i chorób w komorze hiperbarycznej. Wykorzystuje ona ciśnienie wyższe od atmosferycznego. W trakcie zabiegu chorzy oddychają czystym tlenem. Uważa się, że ciśnienie wewnątrz komory powinno przewyższać 1,44 ATA. Wykorzystywane podczas zabiegów leczniczych w dostępnych obecnie komorach ciśnienie wynosi zazwyczaj 2,5 ATA, dzięki temu można wielokrotnie zwiększyć ilość tlenu dostarczonego do komórek organizmu.”

Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Collegium Medicum w Bydgoszczy, J. Paprocki i inni.

 

Co ma wpływ na skuteczność terapii hiperbarycznej:

W komorach hiperbarycznych na nasz organizm działają dwa czynniki:

- ciśnienie terapeutyczne, które musi mieścić się w zakresie od 1,5 ATA do 3.0 ATA, z punktu widzenia medycznego stosuje się ciśnienia od 2.0 do 2.8 ATA

- tlen, który powinien być odpowiedniej jakości (stężenie, czystość), podawany przez odpowiednią aparaturę oddechową

Jaka jest różnica w zastosowanych ciśnieniach:

Ilość rozpuszczonego tlenu we krwi jest proporcjonalna do ciśnienia parcjalnego tlenu, które zależy od stężenia (%) tlenu oraz ciśnienia panującego w komorze:

• w komorach z ciśnieniem 1,5 ATA - maksymalne ciśnienie parcjalne tlenu wynosi 1,41 ATA jest ono 7 razy wyższe;

• w komorach z ciśnieniem 3,0 ATA - maksymalne ciśnienie parcjalne tlenu wynosi 2,97 ATA jest ono ponad 14 razy wyższe niż w warunkach normalnych, a więc jesteśmy w stanie dostarczyć ponad 14 razy więcej tlenu do komórek ciała. Dodatkowo przy ciśnieniu powyżej 2,8 ATA uzyskujemy 100% wysycenie tlenem hemoglobiny.

Oceniając więc skuteczność terapii hiperbarycznej należy brać pod uwagę nie tylko ciśnienie w komorze ale również stężenie tlenu, które dociera do pacjenta a na to stężenie rzeczywiste ma wpływ wiele czynników m.in. źródło tlenu, aparatura oddechowa.

W tej chwili do podawania tlenu najskuteczniejsze są szczelne maski tzw. „bez reoddechu”, których skuteczność jest na poziomie > 90%. Stosowanie nieodpowiedniej aparatury oddechowej powoduje, że terapia nie tylko jest nieskuteczna ale także tworzy potencjalne zagrożenie np. zatrucie azotem.

 

 

Rys. 1 Rodzaje aparatury oddechowej wraz z podaniem realnego stężenia tlenu (Fi02) docierającego do pacjenta przy zasileniu 100% tlenem. Oxygen flow rate – minimalny przepływ tlenu z źródła.

Dla przykładu:

Zwróćmy uwagę! Podając 100% tlen przez tzw. nasal cannula – wąsy oddechowe, w rzeczywistości do pacjenta dociera tylko maksymalnie 40% tlenu, w takim przypadku nie będziemy mieli już odpowiedniej skuteczności terapii hiperbarycznej, ilość dostarczonego tlenu do organizmu będzie mniejsza nic przy klasycznej tlenoterapii a więc w takim przypadku zastosowanie komory hiperbarycznej traci sens.

Bezpieczeństwo terapii hiperbarycznej

Terapia hiperbaryczna jest uznana za metodę praktycznie w 100% bezpieczną ale musimy pamiętać o podstawowych zasadach bezpieczeństwa. Przede wszystkim biorąc pod uwagę wskazania i przeciwskazania, dodatkowo od strony urządzenia tj. komory hiperbarycznej należy wybierać najbezpieczniejsze urządzenia z możliwych, pamiętając o potencjalnych zagrożeniach wynikających z wykorzystywanego ciśnienia i tlenu.

Dlatego też komory hiperbaryczne muszą spełniać wyśrubowane normy m.in.

• Dyrektywę PED - dla urządzeń ciśnieniowych dla komór z ciśnieniem powyżej 1,5 ATA
• PVHO - Zbiorniki ciśnieniowe do przebywania ludzi dla komór medycznych z ciśnieniem 1,5 ATA
• PN EN 62353 norma bezpieczeństwa elektrycznego dla urządzeń medycznych.
• PN-EN 12021 -  norma mówiąca o jakości gazów oddechowych, kompatybilności tlenowej
• Urządzenia wytwarzające tlen powinny być min. jakości medycznej
• i wiele innych

Prowadząc usługi związane z leczeniem lub wspomaganiem zdrowia należy przyjąć zasadę, że bezpieczeństwo jest najważniejsze.

Dlatego też ważne jest aby obsługa została przeszkolona z procedur bezpieczeństwa a jej wiedza i praktyka weryfikowana przez odpowiedni personel.

Opracowywane procedury i szkolenia powinny swoim zakresem obejmować minimum:

• budowę i obsługę danej komory
• postępowanie z zasilaniem elektrycznym
• postępowanie z podwyższonym ciśnieniem - jego wpływ na otoczenie i pacjenta
• postępowanie z tlenem
• bezpieczeństwo przeciwpożarowe
• postępowanie awaryjne
• postępowanie w razie zatrucia
• postępowanie w razie urazu ciśnieniowego
• i inne.

 

mgr inż. Paweł Kowalewski – Instytut Inżynierii Biomedycznej i Biocybernetyki, Politechnika Warszawska, akredytowanych technik hiperbaryczny przez European Baromedical Association posiadający ponad 15-letnie doświadczenie w technice hiperbarycznej